بررسی نقش شهرهای میانی در توسعه منطقه ای( نمونه موردی استان تهران)

توزیع فضایی نامتعادل جمعیت، مهاجرت های بی رویه به سمت کلانشهرها و عدم تعادل در توزیع امکانات و فرصت های اقتصادی در سطح مناطق منجر به تمرکز روی ایده شهرهای میانی به عنوان یکی از رویکردهای موثر برنامه ریزی منطقه ای شده است. شهرهایی که می توانند در نظام شهری با توانایی جذب جمعیت و فعالیت از تمرکز جلوگیری نمایند و به تعادل در سطح منطقه کمک نمایند. هدف این تحقیق، بررسی و شناخت قابلیت ها، ویژگی ها و نقش شهرهای میانی استان تهران در توسعه ی فضایی و جایگاه آنها در نظام سلسله مراتب شهری و منطقه ای این استان است. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تبیینی انجام شده است. برای تحقق هدف با استفاده از مدل های جمعیتی مانند ضریب آنتروپی، توان جمعیتی شهرهای میانی و با استفاده از مدلهای اقتصادی مانند ضریب مکانی و مدل تغییر سهم، توان اقتصادی این شهرها مورد بررسی قرار گرفت. مدل نقطه جدایی نیز به منظور بررسی تغییر حوزه نفوذ شهرهای میانی استان طی دو دهه ی اخیر مورد استفاده قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان می دهد بیشتر شهرهای میانی استان تهران که تعدادی از آنها شهرهای خودرو می باشند و در سالهای اخیر نرخ های رشد بسیار بالایی را تجربه نموده اند، با جاذبه ی جمعیتی نسبتاً بالا و جذب مهاجر در سالهای اخیر تا حدی در حرکت به سوی تعادل منطقه ای موثر بوده اند. همچنین این شهرها در بخش های صنعت و خدمات می توانند تا حدودی جوابگوی نیازهای شغلی جمعیت در سطح منطقه باشند و از مهاجرت به قصد اشتغال به سوی شهر اول منطقه بکاهند. نتایج مقایسه حوزه ی نفوذ شهرهای میانی استان تهران و شهر تهران نشان داد که از حوزه نفوذ شهر تهران طی دو دهه ی اخیرکاسته شده و به حوزه نفوذ شهرهای میانی افزوده شده است. اگرچه شهرهای میانی استان با پذیرش بخشی از جریان جمعیت و مهاجرت به کلان شهر تهران باعث کاهش سرریزهای جمعیتی این شهر در سال های اخیر شده اند، اما هنوز مسیر بسیار طولانی در راه ایجاد تعادل و توسعه در سطح استان دارند. در این زمینه نیاز به توجه به این شهرها و تجهیز آنها به خدمات رفاهی به منظور بالا بردن جاذبه ی جمعیتی و واگذاری بخشی از نقش های خدماتی و اداری به آنها در تقسیم کار منطقه ای وجود دارد و این می تواند از تمرکز فعالیت ها در تهران بکاهد.